EZRA POUND: Η Αμερική και οι αιτίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ-ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΤΟΥΛΑΣ

Σελίδες:112, Τιμή: € 16.00

Πρόκειται για ένα από τα κείμενα του Pound, μία από τις αξιοπερίεργες προσπάθειες ενός από τους σημαντικότερους Αμερικανούς ποιητές του 20ού αιώνα να ξαναγράψει την ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών, αποτελεί όμως τμήμα μίας ευρύτερης προσπάθειας εκ μέρους του Pound να αποκαλύψει ότι η κοινά αποδεκτή ή ορθόδοξη ιστορία ουσιαστικά ελέγχεται από τα οικονομικά συμφέροντα.

Το Ιστορικό Αρχείο Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου είναι μια σειρά ιστορικών βιβλίων με αντικείμενο την αμφιλεγόμενη περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945) και προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό σπάνια κείμενα σε επιμελημένες εκδόσεις, τα οποία παρουσιάζουν την οπτική των εμπολέμων πλευρών, τόσο των Συμμάχων όσο και των κρατών του Άξονα. Οι τόμοι περιέχουν τη μετάφραση του κειμένου, εκτενή ιστορικό υπομνηματισμό με σχολιασμό και ιστορική βιβλιογραφική τεκμηρίωση, χρονολόγια, βιογραφικά σημειώματα των συγγραφέων και των ιστορικών προσώπων, καθώς και κατατοπιστικές εισαγωγές και προλόγους από διακεκριμένους επιστήμονες.



ΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:


Ο Άγιος Αμβρόσιος περιέγραψε με ακρίβεια το πρόβλημα, όταν ανέφερε: «Εσείς που με λαιμαργία εκμεταλλεύεστε τη σοδειά, καταραμένοι, καταραμένοι να είστε μεταξύ του κόσμου!».
Η ιστορία της τοκογλυφίας αρχίζει με τα δάνεια των σπόρων στη Βαβυλώνα την τρίτη χιλιετία π.Χ. Η πρώτη αναφορά, την οποία έχω υπ’ όψιν μου, αφορά το έτος 1766 π.Χ., όταν ένας αυτοκράτορας της Κίνας, για να απαλύνει τις δυσμενείς συνέπειες ενός λιμού, τις οποίες είχαν επιτείνει όσοι πωλούσαν κατ’ αποκλειστικότητα σιτάρι, ίδρυσε ένα ορυχείο ορείχαλκου και έκοψε νομίσματα με τετράγωνη τρύπα στο κέντρο. Διαβάζουμε στις πηγές ότι έδωσε αυτά τα χρήματα σε όσους υπέφεραν από τον λιμό, για να μπορέσουν να αγοράσουν σιτάρι, όπου αυτό βρισκόταν. Δεν είναι γνωστό εάν ο ίδιος ο αυτοκράτορας είχε αυτήν την ιδέα ή αν ακολούθησε το ευεργετικό παράδειγμα κάποιου προκατόχου του. Σε κάθε περίπτωση, αντιλαμβανόταν την φύση και τον κοινωνικό λειτουργικό σκοπό του χρήματος, καθώς και έναν από τους περιορισμούς στην ισχύ του. Μία παρόμοια σοφία είναι εμφανής στην φράση που απαντά στο πρόσφατο Φασιστικό Πρόγραμμα: «όχι το δικαίωμα της ιδιοκτησίας, αλλά το δικαίωμα στην ιδιοκτησία».
Τα διατάγματα του αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄, βασιλιά της Σικελίας, συνήθως άρχιζαν με αναφορά στον Αιώνιο Θεό και στη δημιουργία του κόσμου. Η διατύπωση αυτή της μεσαιωνικής περιόδου απέκλειε οποιαδήποτε ιδέα ότι οι παράγοντες της κοινωνίας δεν είχαν απαρχές.


Η άγνοια που χαρακτηρίζει εμένα και εσάς και ολόκληρο το κοινό γύρω μας δεν είναι σήμερα ένα σύνηθες φαινόμενο. Πέρα από την φυσική άγνοια, διαχέεται και μία τεχνητή άγνοια, η οποία κατασκευάζεται επιδέξια από τον τύπο των τοκογλύφων, από διαφόρων ειδών οργανώσεις, οι οποίες αγωνίζονται για την διατήρηση των μονοπωλίων και των προνομίων τους.
Το σημαντικότερο γεγονός της ιστορίας των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής είναι η απαγόρευση (που προαναφέρθηκε) του χαρτονομίσματος των αποικιών, πενήντα έξι έτη μετά την ίδρυση της λεγομένης Τράπεζας «της Αγγλίας», η οποία όμως ήταν ιδιωτική. Μεταξύ των ορισμών της λέξης «τραπεζίτης» που συγκέντρωσε ο Obst, απαντούν οι εξής:

Τραπεζίτης είναι όποιος αγοράζει χρήμα και χρέη, δημιουργώντας άλλα χρέη
Τραπεζίτης είναι όποιος δανείζεται χρήμα, για να το δανείσει εκ νέου με κέρδος, ήτοι με υψηλότερο τόκο.
Το προηγμένο στάδιο, το οποίο είχε προσεγγίσει η πονηρία των τοκογλύφων, όπως αυτή καταδεικνυόταν με την ίδρυση της ανωτέρω αναφερομένης τράπεζας, διατυπώθηκε με σαφήνεια στο φυλλάδιο του Paterson: «η τράπεζα εκμεταλλεύεται τον τόκο από όλα τα χρηματικά ποσά, τα οποία δημιουργεί εκ του μηδενός». Με άλλα λόγια, ο Paterson πρότεινε να δανείσει όχι χρήμα, αλλά χρεωστικά ομόλογα, συνυπολογίζοντας την πολύ ισχυρή πιθανότητα ότι μόνον μία πολύ μικρή μερίδα των «καταθετών» θα ήθελε ποτέ να αποσύρει τα χρήματά τους. Το τέχνασμα απέτυχε και μάλιστα με τρόπο εντυπωσιακό. Όμως και οι Κουακέροι της Πεννσυλβάνια είχαν αρχίσει να δημιουργούν ανταγωνισμό για το κοινό καλό της περιοχής (pro bono publico pennsylvanico). Δηλαδή, δάνεισαν τα χαρτονομίσματά τους σε αγρότες, ώστε να τα χρησιμοποιήσουν για να επανακτήσουν τη γη τους μέχρι ποσού ίσου με την ημίσεια αξία της γης, απαιτώντας εξόφληση του χρέους σε δέκα ετήσιες δόσεις. Η τράπεζα στην Αγγλία, με τη διαμεσολάβηση της βρετανικής κυβέρνησης, πέτυχε το 1750 την απαγόρευση αυτού του ευεργετικού ανταγωνισμού, που είχε επιφέρει ευημερία στις αποικίες. Έπειτα από διάφορες άλλες ενοχλήσεις που υπέστησαν, οι αποικίες ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους, την οποία απέκτησαν χάρις στη γεωγραφική τους απομόνωση και την ταραχώδη διεθνή κατάσταση που επικρατούσε στην Ευρώπη.
Ο Κινέζος αυτοκράτορας Τανγκ Σανγκ είχε κατανοήσει τη διανεμητική λειτουργία του χρήματος. Ο Αριστοτέλης έχει δίκιο όταν αναφέρει ότι οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν το χρήμα νόμισμα, επειδή ήταν προϊόν του ανθρώπου, όχι της φύσης. Το χρήμα είναι κατ’ αρχήν, όργανο της θέλησης. Οι οικονομικές συνθήκες μίας κοινωνίας εξαρτώνται από την βούληση των αρχόντων της (παρεμποδίζονται δε από την άγνοια ή τις αντιτιθέμενες βουλητικές δυνάμεις). Είναι αλήθεια ότι δεν υπάρχει ως τύπος ο αυστηρά οικονομικός άνθρωπος, εάν εννοούμε ότι το οικονομικό πρόβλημα δεν είναι δυνατόν να επιλυθεί χωρίς να συνυπολογίζουμε ως μέρος του προβλήματος και τον παράγοντας τη ανθρώπινης βούλησης.
Σκοπός ενός μονοπωλίου είναι να είναι σε θέση να πωλεί το υλικό ή το προϊόν, το οποίο διαθέτει μονοπωλιακά, σε μία υπερβολικά διογκωμένη τιμή, περιφρονώντας το δημόσιο συμφέρον και αδιαφορώντας για τις συνέπειες στον κοινωνικό ιστό.
Τα τελευταία τριάντα έτη οι πάγκοι των εφημερίδων και τα βιβλιοπωλεία έχουν εκθέσει και πωλήσει έναν σεβαστό αριθμό εκλαϊκευτικών έργων, τα οποία παραθέτουν την εξέλιξη των διαφόρων μονοπωλίων: στον τομέα του πετρελαίου, των μετάλλων κτλ. Όμως στις αναλύσεις αυτές δεν εμφανίστηκε ποτέ το μεγάλο φλέγον θέμα του χρήματος. Κατά μία έννοια αυτός που είχε γράψει μία σχετική μελέτη ήταν ο Brooks Adams, όχι όμως σε εκλαϊκευτική μορφή. Η ουσία των αποκαλύψεών του περιέχεται στην επόμενη παράγραφο:
«Ίσως δεν υπήρξε ικανότερος τραπεζίτης από τον Samuel Loyd. Οπωσδήποτε κατανοούσε, όπως ελάχιστοι άλλοι άνθρωποι, ακόμη και σε μεταγενέστερες γενεές, την τεράστια ισχύ της ύπαρξης κοινής νομισματικής μονάδας. Αντιλαμβανόταν ότι με την επέκταση του εμπορίου, θα αυξανόταν η αξία ενός ανελαστικού νομίσματος. Καταλάβαινε ότι αν διέθετε επαρκείς πλουτοπαραγωγικές πηγές υπό τον έλεγχό του, χάρις στις ικανότητές του θα είχε πιθανώς την δυνατότητα να προκαλέσει μία τέτοια αύξηση της αξίας του νομίσματος, και μάλιστα σε σημείο ώστε αυτή η διαδικασία να πραγματοποιείται κατά βούληση. Επίσης ότι θα μπορούσαν να την διαχειριστούν, εκμεταλλευόμενοι το ξένο συνάλλαγμα. Τέλος, συνειδητοποιούσε ακόμη ότι, αφού θεμελιωνόταν, η διαμόρφωση της αξίας του νομίσματος θα ήταν δυνατόν να φθάσει και στα άκρα και ότι στην περίπτωση που τα χρήματα υπερέβαιναν τις τιμές, όπως συνέβη το 1825, οι οφειλέτες θα αναγκάζονταν να παραχωρήσουν τις περιουσίες τους, σύμφωνα με τους όρους που θα τους υπαγόρευαν οι πιστωτές τους».
Η σύγχρονη αποκάλυψη του τοκογλυφικού μηχανισμού είχε παραμείνει στο σημείο των επισημάνσεων αυτών, έως ότου ο Arthur Kitson κατέθεσε τα αποδεικτικά του στοιχεία ενώπιον της Επιτροπής Μακμίλλαν. Κατέδειξε με αυτόν τον τρόπο την άμεση σχέση ανάμεσα στα χρέη και τις πιστώσεις μετά τους Ναπολεόντειους πολέμους, μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο πόλεμο, καθώς και τις συνέπειές τους κατά την περίοδο που ακολούθησε τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. (Σημειώστε ότι σήμερα η αμερικανική προπαγάνδα ευνοεί μία επιστροφή στον «χρυσό ως βάση της οικονομίας»).


Ο Αριστοτέλης αναφέρει το μονοπώλιο στα ελαιοτριβεία που είχε καθιερώσει ο Θαλής, μόνο και μόνο για να αποδείξει ότι ένας φιλόσοφος μπορούσε να ξεγελάσει άλλους ανθρώπους με ευκολία, όταν δεν είχε κάτι καλύτερο να κάνει ή αν δεν θεωρούσε την εξάσκηση των πνευματικών του ικανοτήτων πιο ενδιαφέρουσα
Το μονοπώλιο του χρήματος ή ο περιορισμός στην διακίνησή του αποτελεί απλώς μία παραλλαγή αυτού του βασικού τύπου μονοπωλίου. Αυτό είναι όλο. Να πέφτει κανείς σαν βλάκας στην παγίδα. Οι πόλεμοι προκαλούνται διαδοχικά, εσκεμμένα, από τους μεγάλους τοκογλύφους, ώστε να δημιουργηθούν χρέη, να προκληθεί σπανιότητα αγαθών, ώστε να αποκομίσουν τους τόκους από τα χρέη αυτά, ώστε να μπορούν να αυξήσουν την τιμή του χρήματος (τουτέστιν, την τιμή των διαφόρων νομισματικών μονάδων, τις οποίες ελέγχουν ή κατέχουν οι ίδιοι αυτοί τοκογλύφοι). Αυτό το επιτυγχάνουν μεταβάλλοντας τις τιμές των διαφόρων νομισματικών μονάδων όταν το θεωρούν συμφέρον, αυξάνοντας και μειώνοντας τις τιμές των διαφόρων αγαθών διατροφής, αδιαφορώντας πλήρως για τις συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές, στους συγκεντρωμένους πολιτιστικούς θησαυρούς, στην πολιτιστική κληρονομιά.


Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΣΤΗΣ:
Ο Ιωάννης Κωτούλας είναι ιστορικός. Γεννήθηκε στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας το 1976. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή με θέμα τη νεογοτθική παράδοση στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική και στην Ελλάδα. Διατέλεσε Επιμελητής του Μουσείου Κοσμήματος του Ηλία Λαλαούνη (2000-2003). Εργάζεται ως καθηγητής στη μέση εκπαίδευση. Άλλα βιβλία του: Η άνοδος του Γ’ Ράιχ (Αθήνα: Περισκόπιο, 2005), Η προπαγάνδα κατά τον Β’ Παγκόσμιο (Αθήνα: Περισκόπιο, 2006), Εγκλήματα πολέμου Συμμάχων (Αθήνα: Περίπλους, υπό έκδοση).